ဝီႇၶီႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ:ယူးရူပ်ႉ/ၵူၼ်း ယူးရူပ်ႉ

Wikijunior Europe: ၵူၼ်း ယူးရူပ်ႉ

ၵူၼ်းယူးရူပ်ႉ

ယူးရူပ်ႉ

တီႈယူးရူပ်ႉၼႆႉ ၵူၼ်းယူႇသဝ်း မီး 731 လၢၼ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းသေ မိူင်းဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ် ရတ်ႈသျႃး (143 လၢၼ်ႉ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵမ်ႉၼမ်ၼႆႉ ယူႇ ရတ်ႈသျႃး ဢၼ်ပဵၼ်ပွတ်းတွၼ်ႈမီးတီႈၼႂ်း ဢေးသျႃး) လႄႈ ၵျႃႇမၼီႇ (80 လၢၼ်ႉ)။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းသေ မိူင်းဢၼ်လဵၵ်ႉသေပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ် ဝႃႇတီႇၵၢၼ်ႇ သီးတီး (1,000 ၵူၼ်းယူႇသဝ်း)၊ မူဝ်ႇၼႃႇၶူဝ်ႇ၊ သၼ်းမႃႇရီႇၼေႃႇ လႄႈ လိၵ်ႈတိၼ်ႇသတၢႆႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ်

ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် ပိူင်လူင် တီႈ ယူးရူပ်ႉ ၼႆႉ ပဵၼ် ၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ ယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸိူဝ်းမီးတီႈ မိူင်းၵမ်ႉၼမ် ၸိူဝ်းဢၼ်မီးတီႈ ယူးရူပ်ႉၼႆႉ ပဵၼ် ၸၢဝ်းၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇသေ - ရူဝ်ႇမၼ်ႇၶႅတ်ႉတလိၵ်ႉ (ၵမ်ႉၼမ် ပွတ်းၸၢၼ်းယူးရူပ်ႉ၊ ပွတ်းၵၢင် ယူးရူပ်ႉ လႄႈ ဢၢႆႇယႃႇလႅၼ်ႇ)၊ ပရူဝ်ႇထႅတ်ႉသတၼ်ႉ လၢႆမဵဝ်း (တီႈ ယူႇၶေႇ၊ ၵျႃႇမၼီႇ လႄႈ တီႈ ယူးရူပ်ႉပွတ်းၵၢင် ပဵၼ်ပွတ်းပဵၼ်တွၼ်ႈ) လႄႈ ဢေႃးတတွၵ်ႉ (ယူးရူပ်ႉ ပွတ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ လႄႈ ၸဵင်ႇၸၢၼ်းဝၼ်းဢွၵ်ႇ)။

ႁၢင်ႈၽႅၼ်လိၼ် ဢၼ်ၼႄ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းပိူင်လူင် ၶွင် ယူးရူပ်ႉ

ၸိဝ်း ဢၼ်ပဵၼ် ၵူၼ်းႁူဝ်ၼပ်ႉယႂ်ႇ ၼႆႉ ယူႇသဝ်းတီႈ ယူႇၶေႇ လႄႈ ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ (လႄႈ ပူဝ်ႇလႅၼ်ႇ၊ ၵျႃႇမၼီႇ လႄႈ ယူးရူပ်ႉပွတ်းၵၢင် မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး)။ တိူဝ်ႇၵီႇ, ဢႃႇပႃးၼီးယႃး, ၵူဝ်ႇသူဝ်ႇဝူဝ်ႇ လႄႈ ဢႃႇၸႃႇပၢႆႇၸၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ တႄႉ မီး မူႇသလိမ်ႇ တင်းၼမ်သေ တီႈ ပွတ်ႉသၼီးယႃး ႁႃႇၸႅတ်ႉၵူဝ်ႇဝီးၼႃး လႄႈ ရတ်ႈသျႃး ၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉတင်းၼမ်။ တီႈမိူင်းၵမ်ႉၼမ် ၶဝ်ႈပႃး ၶျႅၵ်ႉ၊ ဢႄႇသတူဝ်းၼီးယႃး လႄႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႁေႃၶမ်း ပရိတ်ႈတဵၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ မီးဝႆႉ ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်းတင်းၼမ် ဢၼ် ပဵၼ်ၵူၼ်း ၸိူဝ်းဢမ်ႇ ၸွမ်း ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် ဢၼ်လႂ် ၼၼ်ႉ။

ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ

ထိုင်ဝၼ်းမိူဝ်ႈလဵဝ်ၼႆႉ တီႈ ယူးရူပ်ႉၼႆႉ ၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ မီးယူႇ ၼမ်လိူဝ် 100 ပၢႆ သေ မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ မီးမႃးပဵၼ် လၢႆႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်းယဝ်ႉ။ တီႈ ၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ယူးရူပ်ႉ ၼၼ်ႉ မီးၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် 24 ဢၼ်သေ တီႈၼႂ်း ၸုမ်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ယူးရူပ်ႉ ၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ မိူင်း 28 မိူင်း။ ၼႆႉတႄႉၵေႃႈ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းမၢင်ဢၼ်ၼႆႉ ၸႂ်ႉဝႆႉတီႈ လၢႆမိူင်းႁူမ်ႈၵၼ်ယဝ်ႉ။ ဢိင်းၵလဵတ်ႈ ၼႆႉ လၢတ်ႈတီႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႁေႃၶမ်း ပရိတ်ႈတဵၼ်ႇ၊ ဢၢႆႇယႃႇလႅၼ်ႇ လႄႈ မေႃးတႃႇ။ ၵျႃႇမၢၼ်ႇ ၼႆႉ ပဵၼ် ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် တီႈ ၵျႃႇမၼီႇ၊ ဢေႃးသထရီးယႃး လႄႈ တီႈ ပႄႇၵျီႇယမ်ႇ ၸႂ်ႉ ပဵၼ်ပွတ်းပဵၼ်တွၼ်ႈ။ ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ တႄႉ ၸႂ်ႉတီႈ ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ လႄႈ ပႄႇၵျီႇယမ်ႇ ။ ရတ်ႈသျႃး ၼႆႉ ပဵၼ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းပိူင်လူင် ဢၼ်ၸႂ်ႉတီႈ ရတ်ႈသျႃး လႄႈ ၵူၼ်းတီႈ ယူႇၶရဵၼ်း၊ ပႄႇလႃႇရုတ်ႈ လႄႈ မိူင်းၸိူဝ်းယၢမ်ႈပဵၼ်မႃး ပွတ်းတွၼ်ႈၶွင် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် သူဝ်ႇဝီႇယႅတ်ႉၼၼ်ႉ ဢွၼ်ႇၵၼ်ၸႂ်ႉယူႇတင်းၼမ်။ ဢီႇတႃႇလီႇ ၼႆႉတႄႉ လၢတ်ႈတီႈ ဢီႇတႃႇလီႇ လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ် ပွတ်းတွၼ်ႈ ၶွင် သလူဝ်ႇဝေးၼီးယႃး လႄႈ ၶရူဝ်ႇဢေးသျႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းပိုၼ်ႉတီႈ ဢီးယူႇ ဢၼ်ၵူၼ်းၸႂ်ႉၼမ်သေပိူၼ်ႈတႄႉ ပဵၼ် ၵႂၢမ်းၵျႃႇမၢၼ်ႇယဝ်ႉ။ ၵႂၢမ်းဢိင်းၵလဵတ်ႈတႄႉၵေႃႈ ပဵၼ်ဢၼ်ၵူၼ်းလၢတ်ႈၼမ် ထူၼ်ႈသွင်သေ ဢၼ်ၵိုတ်းလိူဝ်ၼၼ်ႉတႄႉ ပဵၼ်ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းတၢင်ႇၸိူဝ်း ဢၼ်ၸႂ်ႉတီႈၼႂ်း ဢီးယူႇယဝ်ႉ။

ၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်း ဢၼ်ၵူၼ်းဢမ်ႇပေႃးၸႂ်ႉၼမ် တီႈၼႂ်း ယူးရူပ်ႉၵေႃႈ မီးဝႆႉယူႇ၊ မိူၼ်ၼင်ႇ မႅၼ်ႈ လႄႈ ၵသျူးပီယႅၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

• ၶႅပ်းႁၢင်ႈ ၵူၼ်းယူးရူပ်ႉ
• 
  Albert Einstein, ၸဝ်ႈပၢႆးသၢႆႊ တီႈ ၵျႃႇမၼီႇ
• 
  Pope John Paul II တီႈ ပူဝ်ႇလႅၼ်ႇ
• 
  Oscar Wilde, ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈ တီႈ ဢၢႆႇယႃႇလႅၼ်ႇ
• 
  Yuri Gagarin, ၵူၼ်းႁေႃႈလႅင်လၢဝ် တီႈ ရတ်ႈသျႃး
• 
  David Beckham, ၵူၼ်းလဵၼ်ႈမၢၵ်ႇၼင် တီႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ႁေႃၶမ်း ပရိတ်ႈတဵၼ်ႇ
• 
  Mozart, ၽူႈတႅမ်ႈၽဵင်း တီႈ ဢေႃးသထရီးယႃး
• 
  Pablo Picasso, ၸဝ်ႈပၢႆးမွၼ်း တီႈ သပဵၼ်ႇ
• 
  Nikola Tesla, ၽူႈၶူင်သၢင်ႈ တီႈ သႃးပီးယႃး
• 
  Leonardo Da Vinci, မေႃပၢၼ်းသီ တီႈ ဢီႇတႃႇလီႇ
• 
  Alfred Nobel, ၸဝ်ႈပၢႆးသၢႆႊ တီႈ သုၺ်ႇတိၼ်ႇ
• 
  Rita Ora, ၽူႈႁွင်ႉၵႂၢမ်း တီႈ ၵူဝ်ႇသူဝ်ႇဝူဝ်ႇ