ဝီႇၶီႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ:ယူးရူပ်ႉ/ပထဝီႇ ယူးရူပ်ႉ

ပထဝီႇ ယူးရူပ်ႉ

ယူးရူပ်ႉၼႆႉ ပဵၼ်လိုမ်လူင်ဢၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်မီးဝႆႉ မိူင်း 50 ပၢႆ ဢၼ်ဢမ်ႇမီး လႅၼ်လိၼ် (လွင်ႈမၵ်းမၼ်ႈဝႃႈ မိူင်းလႂ် ၸႂ်ႈ ၵူၼ်း ယူးရူပ်ႉ လႄႈ မိူင်းလႂ် ဢမ်ႇၸႂ်ႈ ဢၼ်ဝႃႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈထဵင်ၵၼ်သင်) လႄႈ မီးဝႆႉ တီႈမုင်ႈယဵမ်၊ ၽိင်ႈၽႃႉရႃႇသီႇ လႄႈ တူဝ်သတ်း ဢၼ်ဢမ်ႇမိူၼ်ၵၼ်။

လွႆ Blonc (Monte Bianco)၊ ဢၼ်ပဵၼ် လွႆသုင်သုတ်း တီႈ ယူးရူပ်ႉပွတ်းဢွၵ်ႇ

မူႇၵုၼ် ၶွင် ယူးရူပ်ႉ

သၢႆငၢႆ ဢႃႇထိၵ်ႉ တီႈ လႅပ်ႉလႅၼ်း၊ ၾိၼ်ႇလႅၼ်ႇ

တီႈယူးရူပ်ႉၼႆႉ မီးဝႆႉ မူႇၵုၼ် ႁူဝ်ႁဵင်မၼ်းသေ ၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်းဝႆႉ (တူဝ်ယၢင်ႇမၼ်း ဢၢႆးသလႅၼ်း လႄႈ သၢႆႉပရႅတ်ႈ)။ မူႇၵုၼ် ဢၼ်ယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈၼႆႉ ပဵၼ် ဢၢႆးသလႅၼ်၊ ၵရဵၵ်ႉ ပရိတ်ႈတဵင်ႇ၊ ဢၢႆႇယႃႇလႅၼ်ႇ (ၶဝ်ႈပႃး မိူင်း ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ "ဢၢႆႇယႃႇလႅၼ်ႇ" လႄႈ ဢၢႆႇယႃႇလႅၼ်ႇ ပွတ်းႁွင်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် ပွတ်းတွၼ်ႈ ၶွင် ယူႇၶေႇ)၊ သိတ်ႉသလီႇ၊ သပိတ်ႉၿႃႇၵၼ်ႇ လႄႈ သႃႇတိၼ်းၼီးယႃး။

ၵၢင်ၶမ်ႈ ယူးရူပ်ႉ ပွတ်းႁွင်ႇ-ၽၢႆႇဢွၵ်ႇ၊ လၼ်ႇတၼ်ႇ မီးတီႈ ၽၢႆႇၶႂႃ၊ ꧤရတ်ႉသႄးလ် လႄႈ ဢႅမ်ႇသတႃႇတႅမ်ႇ ၼႆႉ မီးၽၢႆႇၶႂႃ လၼ်ႇတၼ်ႇ၊ ၽႄးရိတ်ႉ မီးၽၢႆႇတႂ်ႈ လႄႈ မီႇလၼ်ႇၼႆႉ တေၸၢင်ႈႁၼ်လႆႈ မီးၸမ်ၵၼ်တင်း ၽၢႆႇၶႂႃသုတ်း တီႈ ၶႅပ်းႁၢင်ႈၼႆႉ

လွႆ ၶွင် ယူးရူပ်ႉ

တီႈၽၢႆႇဢွၵ်ႇလိုမ် ၼႆႉ မီးဝႆႉ လွႆယူးရႄႇလ် (ၼဵၵ်းၶလိၵ်ႉတီႈၼိူဝ် ႁဵင်းၵွင်ႉလွႆၼၼ်ႉသေ ၵႂႃႇလူတူၺ်း ပွင်ႈၵႂၢမ်း တီႈ ဝီႇၶီႇၽီးတီးယႃး) ဢၼ်ၶၼ်ႈ ယူးရူပ်ႉ တင်း ဢေးသျႃး။ တီႈၽၢႆႇႁွင်ႇ ပၢင်ႇလၢႆႇ မႅတ်ႉတိတ်ႉထႃႇရၼ်ႇၼီးယၼ်ႇ ၼၼ်ႉ မီး လွႆ ဢႄလ်ပ် ဢၼ်ၵၢႆလတ်း ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ, သဝိတ်ႈၸႃႇလႅၼ်ႇ, ဢီႇတႃႇလီႇ, ၵျႃႇမၼီႇ, ဢေႃးသထရီးယႃး လႄႈသလူဝ်ႇဝေးၼီးယႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ။ တီႈပွတ်းၵၢင် လႄႈပွတ်းၸၢၼ်း လိုမ်ယူးရူပ်ႉၼၼ်ႉ မီးဝႆႉ လွႆ ၶႃၽဵတ်ႉထီႇယႅၼ်ႇ။

ၽိင်ႈၽႃႉရႃႇသီႇ ယူးရူပ်ႉ

တီႈၽၢႆႇႁွင်ႇသုတ်း (ဢၢႆးသလႅၼ်၊ ၼေႃႇဝူၺ်း၊ သုၺ်ႇတိၼ်ႇ၊ ၾိၼ်ႇလႅၼ်ႇ လႄႈ ရတ်ႈသျႃး) လတ်းၶၢမ်ႈၵႂႃႇ တူင်ႇဢႃႇထိၵ်ႉ ၸိူဝ်းဢၼ်ပဵၼ် ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်ၸမ်ၵၼ်တင်း ၵၢၼ်းၽၢႆႇႁွင်ႇ ၼၼ်ႉ တၢင်ႉလူမ်းမႆႈ တေၸၢင်ႈတႅမ်ႇႁႅင်းတႄႉတႄႉယဝ်ႉ။ မိူင်းၸိူဝ်းမီးၽၢႆႇၼႂ်းလွႆ ၼၼ်ႉ ပေႃးၶၢဝ်းၵတ်းမႃး တေၸၢင်ႈၵတ်းႁႅင်းသေတႃႉ ၸိူဝ်းဢၼ်မီး ၽၢႆႇတူၵ်းၼၼ်ႉတႄႉ ၶၢဝ်းၵတ်းၶဝ်တႄႉ ႁၢမ်ႉဢူၼ်ႈဢိတ်းဢိတ်း၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လူမ်းဢၼ် လုၵ်ႉတီႈၵူတ်ႉပၢင်ႇလၢႆ မႃးၼၼ်ႉ မၼ်းတေႃႉ တၢင်ႉမႆႈ ဢၼ်ႁၢမ်ႉမႆႈမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၸိူဝ်းပဵၼ် ဢွင်ႈတီႈ ဢၼ်မီးႁိမ်းႁွမ်း ပၢင်ႇလၢႆႇ မႅတ်ႉတိတ်ႉထႃႇရၼ်ႇၼီးယၼ်ႇ ၼၼ်ႉတႄႉ မီးၶၢဝ်းမႆႈ လႄႈ ၶၢဝ်းၵတ်း ဢၼ်လီယူႇ။

လွႆးၽႆး လႄႈ လွင်ႈပေႃႇပဵၼ်သၽႃႇဝ တၢင်ႇၸိူဝ်း တီႈ ယူးရူပ်ႉ

လွႆၽႆးတႅၵ်ႇ တီႈ လွႆဢႅတ်ႉၼႃႇ၊ ၵုၼ်သိတ်ႉသီႇလီႇ၊ ဢီႇတႃႇလီႇ

တီႈယူးရူပ်ႉၼႆႉ မီးဝႆႉ လွႆၽႆး 11 လုၵ်ႈ။ ဢၼ်သုင်သုတ်းထူၼ်ႈသွင် လႄႈ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈလိုဝ်းလင်သေပိူၼ်ႈတႄႉ ပဵၼ် လွႆဢႅတ်ႉၼႃႇ တီႈ ၵုၼ်သိတ်ႉသီႇလီႇ၊ ဢီႇတႃႇလီႇ၊ တၢင်းသုင် မီး 2,263 မီႇတႃႇ။ ၵူၼ်းႁူႉၸွမ်းၼမ် ယွၼ်ႉတၢင်းသုင်မၼ်း၊ ဢွင်ႈတီႈမၼ်းၸမ်ၵၼ်တင်း ဝဵင်းလူင်ၶႅတ်ႉတၼ်းၼီးယႃး သေ မၼ်းလႆႇတႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ မိူဝ်ႈပီပူၼ်ႉမႃးၼၼ်ႉ။ လွႆၽႆးဢၼ်သုင်သုတ်း ၶွင် ယူးရူပ်ႉၼႆႉ ပဵၼ် ၽီးၵူဝ်ႇ တႄႇလ် ထေးတီႇ (Pico del Teide) ဢၼ်မီးတီႈ ၵုၼ် ၶႅၼ်ႇၼႄႇရီႇ၊ သပဵၼ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

မိူင်းၼႂ်းလွႆ

မိူင်းၼႂ်းလွႆ ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်မိူင်း ဢၼ်ဢမ်ႇမီး လွင်ႈၵွင်ႉသိုပ်ႇၵၼ်တင်း ပၢင်ႇလၢႆႇ ဢမ်ႇၼၼ် သမ်ႇမုၵ်ႉတရႃႇ ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မိူင်း မိူၼ်ၼင်ႇ ၵျေႃႇၵျႃႇ လႄႈ ယူႇၶရဵၼ်း ၼႆႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈ မိူင်းၼႂ်းလွႆ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ ၶဝ်မီးၽင်ႇပၢင်ႇလၢႆႇ တီႈ ပၢင်ႇလၢႆႇလမ်။ တီႈ ယူးရူပ်ႉၼႆႉ ဢၼ်ပဵၼ်မိူင်းၼႂ်းလွႆၼႆႉ မီးယူႇ 16 မိူင်းသေ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉတႄႉ - ဢႅၼ်ႇတူဝ်ႇရႃႇ, ဢႃႇမေးၼီးယႃး, ဢေႃးသထရီးယႃး, ပႄႇလႃႇရုတ်ႈ, ၵူဝ်ႇသူဝ်ႇဝူဝ်ႇ, ၶျႅၵ်ႉ, ႁၢင်ႇၵေႇရီႇ, လိၵ်ႈတိၼ်ႇသတၢႆႇ, လၢၵ်ႈၸိမ်ႇပၢၵ်ႈ, မႄႇၶေႇတူဝ်းၼီးယႃးႁွင်ႇ, မေႃႇတူဝ်းဝႃႇ, သၢၼ်းမႃႇရီႇၼေႃႇ, သႃးပီးယႃး, သလူဝ်ႇဝႃးၵီးယႃး, သဝိတ်ႈၸႃႇလႅၼ်ႇ လႄႈ ဝႃႇတီႇၵၼ်ႇသီးတီး။ လိၵ်ႈတိၼ်ႇသတၢႆႇ ၼႆႉ ဢမ်ႇမိူၼ်ပိူၼ်ႈ တီႈယူးရူပ်ႉ၊ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် မိူင်းၼႂ်းမွင်း သွင်ၵမ်း၊ ပွင်ႇဝႃႈ တူဝ်မၼ်းၵေႃႈ ပဵၼ်မိူင်းၼႂ်းလွႆ မိူင်းၸိူဝ်းမီးႁိမ်းႁွမ်းမၼ်းၵေႃႈ ပဵၼ်မိူင်းၼႂ်းလွႆ၊ သၢႆငၢႆမၼ်းတႄႉ တေလႆႈဝႃႈ ၽႄႈတင်း ဢူႇၸပႄႉၵိတ်ႇသတၼ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ် မိူင်းထူၼ်ႈသွင် တီႈၼႂ်းၵမ်ႇၽႃႇ ဢၼ်ပဵၼ် မိူင်းၼႂ်းလွႆ လွမ်ႉႁွပ်ႈဝႆႉ (တၢၵ်ႈမႅၼ်ႇၼီႇသတၼ်ႇ၊ ၵႃႇၸၢၵ်ႈသတၼ်ႇ၊ ၵႃႇၵိတ်ႈသတၼ်ႇ၊ တႃႇၵျီႇၵီႇသတၼ်ႇ လႄႈ ဢႃႇၾၵၢၼ်ႇၼီႇသတၢၼ်ႇ)။