တူဝ်သွမ်ၼူမ်း/ၵူၼ်းၸၢႆး လႄႈ ၵူၼ်းယိင်း
ၵူၼ်းယိင်း လႄႈ ၵူၼ်းၸၢႆးၶဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်တူဝ်ၶဝ်ႈၸုမ်း ၼႂ်း ဢၼ်ပေႃႈ လႄႈ ဢၼ်မႄႈ တီႈၸိူဝ်ႉတိုၼ်းၵူၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၶူင်းၵၢင်ၼႆႉ လႆႈႁွင်ႉဝႃႈ ပဵၼ် ႁူဝ်ႇမူဝ်ႇသဵပ်ႇပီႇဢႅၼ်ႇသ် ဢၼ်မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ တူဝ်မေႃၶႆႈၸႂ် ၼႆယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းႁဝ်း ဝူၼ်ႉၶႆႈၸႂ်၊ ဢုပ်ႇလၢတ်ႈ၊ ဢိၵ်ႇတင်း သေႃႉႁႃၵေႈၶႆ တၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇလႂ်ယဝ်ႉ။ ဢဝ်တၢင်းၵတ်ႉၶၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉသေယဝ်ႉ ၵူၼ်းၶူင်းၵၢင်ႁဝ်း ၸင်ႇၶိုၼ်ႈယႂ်ႇ မုၼ်းလႅင်းမႃး တေႃႇပဵၼ်မုၵ်ႉၽုင်ၵူၼ်းဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။
ၵူၼ်းၸၢႆးတင်းၵူၼ်းယိင်းၶဝ်ၼႆႉ ဢဝ်တွၼ်ႊတူဝ်ဝႃႈၼႆ ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ဝႆႉဢိူဝ်ႈ။ ၵူၼ်းယိင်းၶဝ် ၵိူတ်ႇလဵပ်ႉပၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢိူဝ်ႈ။ ၵူၼ်းၸၢႆးၶဝ်သမ်ႉ ၵမ်ႈၼမ် တိူဝ်းယႂ်ႇသေ တိူဝ်းႁႅင်းလိူဝ်ယဝ်ႉ။ ၼင်ႇဢၼ် ၵူၼ်းၸၢႆးတင်းၵူၼ်းယိင်းလူဝ်ၶဝ် ပဵၼ်ႁွမ်းယူႇၸွမ်းၵၼ်သေယဝ်ႉ သမ်ႉလဵင်ႉလုၵ်ႈလၢင်းၵူၼ်းႁိူၼ်းမႃးၼၼ်ႉ၊ တၢင်းပႅၵ်ႇပိူင်ႈတွၼ်ႊတူဝ်ၶိင်းၸိူဝ်းၼႆႉၵေႃႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈထၢၼ်ႈငၢၼ်းမၼ်း ပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ်ၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ။း ၵူၼ်းၸၢႆးၶဝ်ၼႆႉ လႆႈပဵၼ်မႃး တႃႇႁႃႁွမ်ပၼ် ပုၼ်ႇတႃႇမေးလႄႈ လုၵ်ႈလၢင်း၊ ၵမ်းဢွၼ်တၢင်းၼင်ႇလႃထိူၼ်ႇ၊ ဝၢႆးမႃးသမ်ႉၼင်ႇ ၵူၼ်းၵိၼ် ၵႃႊႁႅင်း(ငိုၼ်းႁူဝ်လိူၼ်)လႂ်ယဝ်ႉ။ တီႈၼႂ်းမူႇမုၵ်ႉၸုမ်း ၵူၼ်းပၢၼ်မႂ်ႇၼႆႉ လွင်ႈထၢၼ်ႈငၢၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးတၢင်းလႅၵ်ႈလၢႆႊဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵူၼ်းၸၢးၶဝ်တင်းၼမ်သမ်ႉ ၸွႆႈတူၺ်းႁိူၼ်းယေးသေ တင်း လုမ်းလႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။
- တင်းၶၢဝ်းတၢင်းပိုၼ်းမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ ၵူၼ်းႁဝ်းၶဝ်ၼႆႉ ၵေႃႉၼိူင်ႈ တင်း ၵေႃႉၼိူင်ႈ လႆႈယူႇၸမ်ၵၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ယူႇၸွမ်းၵၼ်မႃးတီႈ မုင်ႉႁိူၼ်းလဵဝ် ဢိၵ်ႇတင်း ၼႂ်းမူႇမုၵ်ႉၸုမ်း ၸိူဝ်းၵူၼ်းၶဝ်မႃးယဝ်ႉ။
- တီႈလွင်ႈသွၼ်ႉမိင်ႈၵၢပ်ႈပၢၼ်မႂ်ႇၼႆႉ၊ ၵူၼ်းၸၢႆးတင်း ၵူၼ်းယိင်းဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်ၵေႃႉႁူမ်ႈၽၢၵ်ႈၵၼ်ၵူၺ်းယဝ်ႉ၊ တင်းသွင်ၵေႃႉၼႆႉ မီးတၢင်းလွတ်ႈလႅဝ်း တႃႇဢွၵ်ႇလၢတ်ႈလႆႈ လွင်ႈတၢင်းၶဝ်ႈၸႂ်ၶဝ်သေယဝ်ႉ ၸၢင်ႊမုၼ်းသၢင်ႈပၼ် ၼမ်ႉၵတ်ႉၶဝ် ႁႂ်ႈၶိုၼ်ႈယႂ်ႇလႆႈယူႇယဝ်ႉ။