တူဝ်သွမ်ၼူမ်း/ၵႂၢႆးၼွၵ်ႇ

ၵႂၢႆးၼွၵ်ႇ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ

ၵႂၢႆးၼွၵ်ႇ ပဵၼ် တူဝ်ထိူၼ်ႇသွမ်ၼူမ်း မဵဝ်ႈသႅၼ်းယႂ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ မၼ်းမီး ၵွၵ်းႁူဝ် ႁူၺ်ႇယႂ်ႇယႂ်ႇလူင်သေ တင်းၼွၵ်ႇယႂ်ႇလူင် တီႈၼိူဝ် ၵွင်းလင်မၼ်းယဝ်ႉ။ ၶူၼ်တီႈတူဝ်မၼ်း သမ်ႉပဵၼ် သီႇၶွၼ်ႇလမ်သေယၢဝ်း သမ်ႉပုင်ႈယုင်ႈဝႆႉယဝ်ႉ။ တီႈၵၢင်းမၼ်းၵေႃႈ မီးတၢင်းယွႆးၵၢင်ဢွၼ်ႇသေယဝ်ႉ ၵႂၢႆးၼွၵ်ႇ ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ပၢႆႇသၢၼ်ႇ ၼႆႉ တီႈလိုမ်ယေႃးရွပ်ႉၵေႃႈ ယူႇ၊ တီႈမိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈဢမႄးရီးၵႂ်းၵေႃႈ မီးယဝ်ႉ။ တီႈမိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈဢမႄးရီးၵႂ်းၼၼ်ႉ ၵႂၢႆးၼွၵ်ႇ (ပၢႆႇသၼ်ႇ) ၼႆႉ ၶဝ်ႁွင်ႉဝႃႈ ၵႂၢႆး ၼႆယဝ်ႉ။

မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃးလၢႆလၢႆပီႊတေႉတေႉၼၼ်ႉ ၵႂၢႆးၼွၵ်ႇၶဝ် ယူႇၸွမ်း မုၵ်ႉၽုင်လူင် တီႈလႅၼ်ႊပႃႇယိူဝ်ႈ ပရေးရိသ်ႉ ၽၢႆႇတူၵ်း ၵႂ်ႇၼေႇတႂ်ႇ တင်းမိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢမႄးရီးၵႂ်းယဝ်ႉ။ တေမီးၵႂၢၵ်းၼွၵ်ႇ မွၵ်ႈ 50 လၢၼ်ႉတူဝ် ၶဝ်ယူႇဝႆႉတီႈလႅၼ်ႊၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဢိၼ်းတီးယၼ်းၶဝ် ယိုဝ်းၵႂၢႆးၼွၵ်ႇ တႃႇပဵၼ် တၢင်းၵိၼ်ၶဝ်ယဝ်ႉ။ ပွတ်းတွၼ်ႊၵႂၢႆးၼွၵ်ႇၼႆၵေႃႈ ၶဝ်ႈသမ်ႉ ဢဝ်ၸႂ်ႉ တႃႇပဵၼ် ၶူဝ်းၼုင်ႈၶဝ်၊ သုမ်ႇ ထဵင် တီႈယူႇၶဝ်ႈ၊ ၶိူင်ႈၸႂ်ႉၶူဝ်းတိုဝ်း၊ ယၢင်ၼင်၊ ဢိၵ်ႇ မၼ်းယိူဝ်ႇၾႆးၶဝ်ယဝ်ႉ။ တႄႇၼႂ်းပီႊ 1800 ၸိူဝ်းၼၼ်ႉမႃး ၵူၼ်းၶိူဝ်းၽိူၵ်ႇၶဝ် တႄႇၶၢႆႉၸူး ပွတ်းတၢင်းတူၵ်းယဝ်ႉ။ လႃႊထိူၼ်ႇၵူၼ်းၽိူၵ်ႇၶဝ် ယိုဝ်းတၢႆၵႂၢႆးၼွၵ်ႇၼမ်တေႉတေႉယဝ်ႉ၊ ၵွပ်ႈၼႆ တူဝ်သတ်းၸိူဝ်းၼႆႉ လႆႈပဵၼ်မႃး ၸမ်တေမူၺ်ႉႁၢႆဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ၽိူဝ်ႇၼႂ်း 1900 မႃးၼႆ ၵွၺ်းတေႃႉတႄႉၵိုတ်းမီးတႃႇလၢႆပၢၵ်ႇဢွၼ်ႇၵွၺ်းယဝ်ႉ။

ၵူၼ်းမၢင်ႊၸိူဝ်းလႄႈ ၾၢႆႇသူၼ်သတ်းၶဝ် ၶတ်းၸႂ်တႃႇႁႂ်ႈတူဝ်ၼပ်ႉ ၵႂၢႆးၼွၵ်ႇၶဝ် လႆႈတိူဝ်းၼမ်မႃးဝႆႉယူႇ။ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉတႄႉ ၵႂၢႆးၼွၵ်ႇၶဝ် ၵမ်ႈၼမ်ၼမ်ၼႆႉ ယူႇဝႆႉတီႈ သူၼ်သတ်း ဢမ်ႇၼၼ် တီႈၽုင်ဢၼ်လႆႈၶၢမ်ႇတၢင်းႁႄႉၵင်ႈပၼ် ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။ တူဝ်ၼပ်ႉၶဝ်တႄႉ ယၢမ်းလဵဝ် ယုၵ်ႉယႂ်ႇၶိုၼ်ႈမႃး ဝႆႉယူႇယဝ်ႉ။ ၵႂၢႆးၼွၵ်ႇ မွၵ်ႈ 20,000 တူဝ်လိူဝ်ၶဝ်ၼႆႉ ယူႇဝႆႉတီႈ မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢမႄးရီးၵႂ်းသေ၊ တႃႇ 15,000 လိူဝ်ၶဝ်သမ်ႉ မီးၼႂ်းၵႂ်ႇၼေႇတႂ်ႇယဝ်ႉ။ ၵႂၢႆးၼွၵ်ႇဢမႄႇရီႇၵႅၼ်ႇၶဝ်တႄႉ ဢမ်ႇပေႃးလႆႈမႆႈၸႂ် တႃႇတေမူၺ်ႉႁၢႆၼၼ်ႉသင်ယဝ်ႉ။

• ၵႂၢႆးၼွၵ်ႇၶဝ် သႆႉၵိၼ်ယိူဝ်ႈဢိူဝ်ႈ။