တူဝ်သွမ်ၼူမ်း/မူၵိၼ်ႇၼီႇ
မူၵိၼ်ႇၼီႇ ပဵၼ်ၶိူဝ်းတူဝ်ၶဵဝ်ႈၽၢႆ မေႃၶူပ်းၵတ်း (တူဝ်ၶဵဝ်ႈၶူမ်း) ဢၼ်မီးတိၼ်ပွတ်း ၵူၺ်းဢမ်ႇမီးႁၢင်ၼၼ်ႉ ၸိူဝ်ႉၼိူင်ႈယဝ်ႉ။ တူဝ်ၶဵဝ်ႈၶူမ်းဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပဵၼ်တူဝ်သတ်းဢွၼ်ႇ ဢၼ်မီး ၶဵဝ်ႈၽၢႆလႅမ် ဢၼ်ၶဝ်ၸႂ်ႉ တႃႇၶူပ်းၵတ်းတိၵ်းတိၵ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼူ လႄႈ ၼူပုၵ်ႉ ၶဝ်ၵေႃႈ ပဵၼ်တူဝ်ၶဵဝ်ႈၶူမ်းယဝ်ႉ။ မူၵိၼ်ႇၼီႇၶဝ်ၼႆႉ ငဝ်ႈတႄႇမၼ်း လုၵ်ႉတီႈ ဢမႄးရီးၵႂ်း တွၼ်ႊၵၢင် လႄႈ ၸၢၼ်းၼၼ်ႉမႃးယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၸမ်း တီႈတေႉမၼ်း ပဵၼ်တူဝ်သတ်းလိူင်း ဢၼ်ဢမ်ႇမီးႁၢင် ဢၼ်ႁွင်ႉဝႃႈ ၵဵၾ်ႉဝိသ်ႉၼၼ်ႉသေ ဢိၼ်းတီးယၼ်း ဢိၼ်းၵႃး မိူင်းပီးရူးၶဝ် သွၼ်ငႄႈမႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉတႄႉ မူၵိၼ်ႇၼီႇၼႆႉ ဢွၼ်ၵၼ်ဢဝ်လဵင်ႉ ပဵၼ်ဢိူၺ်းဢိူၼ်းမႃးၼႆႉ ပေႃးၸွတ်ႇတူဝ်ႈတင်းလုမ်ႈၾႃႉယဝ်ႉ။ ၶဝ်ၵိၼ်ၽၵ်းၶဵဝ်လႂ်၊ ၽိူင်းလႂ်၊ တင်းမဵတ်ႉသၢၼ်လႂ်ယဝ်ႉ။ ၶဝ်ဢမ်ႇၵိၼ်ၼိူဝ်ႉလႃးလႃး။ မူၵိၼ်ႇၼီႇၶဝ်ၼႆႉ ၸဝ်ႈပၢႆးသၢႆႊၶဝ် ဢဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းတီႈၵၢၼ်လမ်းတိုၼ်းဢိူဝ်ႈ။ ယႃႈယႃၵမ်ႈၼမ် ဢၼ်ယၢမ်းလဵဝ်ၸႂ်ႉယူႇတီႈၵူၼ်းႁဝ်းၶဝ်ၼႆႉ ဢွၼ်တၢင်းသုတ်း မၼ်းလႆႈၸၢမ်းတူၺ်းမႃးတီႈ မူၵိၼ်ႇၼီႇဢွၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ တူၺ်းဢဝ်လွင်ႈမၼ်း ၸွင်ႇၶဝ်ပဵၼ်ၵၢၼ် ယူႇႁိုဝ် ဢမ်ႇပဵၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
မူၵိၼ်ႇၼီႇၼႆႉ ၵႂၢမ်းတႆးႁဝ်းႁွင်ႉဝႃႈ "မူဢွမ်ႈ" (ဢွၼ်ႇ) ၼႆၵေႃႈလႆႈယူႇယဝ်ႉ။
- မူၵိၼ်ၼီႇၶဝ်ၼႆႉ ပဵၼ်ဢိူၺ်းလီႁိူၼ်းတေႉဢိူဝ်ႈ။ ၶဝ်ၼႆႉ ဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇသေ ပဵၼ်တူဝ်သတ်းမေႃမိုတ်ႈၵိုဝ်းယဝ်ႉ။
- မူၵိၼ်ၼီႇၶဝ် မီးၶဵဝ်ႈၽၢႆလႅမ်ဢိူဝ်ႈ၊ ၵူၺ်းၵႃႈ ႁမ်ႉၶႂ်ႈတင်းသဵင်ႈယဝ်ႉ ၶဝ်ဢမ်ႇသူႈ ၶူပ်းသႄႈ။